Фейсбууктан бир адам жөн гана кечээки Москванын жогорку лигасында ойногон Азия-Микс командасынын тамашасына өз пикирин жазды. Мына кызык, анан туш тараптан алардын сындап, тепкилеген пикирлер жаады. Аларды айрымдары маңкурт, кем акылга дагы теңеп ийишти. Анан бул кичинекей блогду жаздым. Мен оюмду эч кимге таңуулабайм. Балким сага дагы жакпашы мүмкүн. Айтып койотко “баарына жакпайсың, периште болсоң дагы канаттыңдын шуулдаганы бирөө жакпайт”-деп.
Сындагандардын жүйөсү мигранттар тууралуу тамаша кыргызды басынткан имиш. Ал жерде бирөөнү шылдыңдап, басынткан жокко? Болгон чындыкты айтканы үчүн алар күнөөлүбү? Же ошол тамашадагыдай эмеспи? Калпы? Бул юмор. 50 жылдык тарыхы бар КВНде кыргыз балдар катышып жатканы ийгиликда, түшүнгөн кишиге. Тандоо туруна 500дөн ашык команда барат. Алардын арасынан суурулуп чыгыш деле кыйын.
“Сын-пикир уккуң келбесе эч ким болбо, эч нерсе жазаба” деген туура окшойбу. Иш болгон жерде, сөз жок кемчилик коштолот. Алар канчалаган кыйынчылык менен ушул нерсеге жеткенин, ошол тармакты анча-мынча билген киши катары тушүнөм. Асмандан түшүп, же түшүмөн чочуп ойгонуп жазган жокмун. Сыртан туруп сындап койуш атаң гөрү сонун нерсе. Мен дагы сындагым келди, бирок аларды тушүнөм. Же мамлектен оңдуу колдоо болбосо, бирок жигиттер өкмөткө таарынышпайт экен. “Биз мамлекетибизди оңдойбуз, азыр түшүнүп турабыз”- деп интерьвю берип жүрүшөт. Андыктан өлкөгө эч кандай колко кылбай эле ийгилике умтулуп жатышат десем болот. Казактардын командасына өкмөттөн бөлүнгөн акча биздин маданият министирлигине бөлүнгөн каражаттан көп болгон дешет. Бирок алар сегиз жыл ойноп чемпион боло алышпады. Анткени КВНде дагы чоң саясат бар. Биздин балдардын жакшы тамашаларын теледен кесип салды. Атайын ошол силерге жакпаган тамашалар калды. Айла жок.
Менин кейигеним жигиттер тийиштүү упай албай калганы болду. Мен мындай сындарды айтып чыгарын күткөм. Шүк эле өзүбүз кыйратып салгансып, баса калып тепкилегенге маш эмеспизби. Негизи кайсы бир тармакты түшүнсөн анан сын-пикир, же сунуш айтсаң туура болотко дейм. Мен жигиттерге ишенем алар сөзсүз чемпион болушат. Аман болсок, алардын жеңишин талкуулап калаарбыз буйурса. Анда да сын айткандар чыкпай койбойт.
Алады түшүнүп турам, эми туш тараптан ар кандай сөздөрдү айтышат. Алардын кыйынчылык менен жеткен эмгеги: “азаматсыңар, эч нерсе болбойт, эмкиде утасыңар” деген сөзгө арзыбай калат айрымдарга.
КВНдин бир максаты күлкү менен коомдогу көйгөйдү жеткирүү. Кээде орустар өзүн, ажосун залга отургузуп койуп шылдыңдаган оюндары бар. Бизде ошондой болсо, КВНди эчак эле жаап салса керек. “Кадимки орус үй-бүлөдө болгон окуя”-деп өздөрүн далай шылдыңдашкан орус командалар толтура. Орустар өзүн неге тамашалатпайт?- дейт. Алардын кемчиликтери толтурада деп жулкунушат биздин “патриоттор”. КВНде Россия жөнүндө тамаша айтууга тыю салынган. Мен кыргызмын, кыргыздын кемчилигин айтууга акым бар. Орусмун орусту шылдыңдоого акым бар. Казакмын, казак жөнүндө кеп кыл. – деген принцип КВНде. Же орустар баарын чогултуп алып Россиянын кемчилигин айтып, орустарды мазактагыла демек беле?
Анан алардын утулуп калган себебин иликтеп, күнөөлүнү издей баштайбыз. Ал сынак, сынактын шарты болот. Катышуучу бирде утулат, бирде утат. Бир ийгиликсиз тамаша үчүн тепкилеп калыш туурабы? Мындан жакшы тамашалар бар болчу, кесип салды дешти. Чет жерге барып сынака катышып келүү эмне экенин билбей туруп, иши кылып сындап калыш керектда бизде азыр. Орустардын жакшы сөзү бар: “Мен сага жакпасам ал сенин көйгөйүң. Мен өзумө өлө жагам” деген.
Ошол сындагандар баарыбыз жаш эле экенбиз. Эртеңден баштап команда түзөлү, (чын айтып жатам) өзүбуздү мактаган тамашларды табалы, ошол жерде айда Кырыгзстанды мактап-жактап залды күлкүгө бөлөп, Москвада КВНден чемпион бололу. Анан келип Азия Миксти баш кылып, Тамашоуну төш кылып. Баарын сындап, мына момдай ойнойт дебейлиби? Кандай дейсиңер? Колдон келеби? Элестетиңби? Миңдеген көрүүчүнүн эмес, бирөөнү жылмайтыш кыйын. Өзүндү алардын ордуна кой: миңдеген эл алдында, эл күлбөй койсочу? Калыстарга жактыкпы? Мага ишенгендердин үмүттүн актаймбы? Үй-бүлөнү таштап койуп, кайдагы бир КВН үчүн жүрөмбү? Же өлкөнү таанытып жатамбы? Өкүртө сындаган сынчылар не дейт болду экен? Ушундай толгон токой ой санаалар менен бөтөн жерде, тердеп-кургап сахнада турганыңды элестеттиңби?
Фейсбуукта жылуу жумшак отуруп алып, өкүртө сындаган мага дагы жагат. “Бирөөнү сындаба, анын бут кийимин кийип, ал баскан жолду басмайынча”- дейт.
Биздин мигранттар багып жатат, алар кыйналып күн өткөрүшөт, аларды мазакташты, мазактап жеңишке жетүү бул кем акылдулук манкурттук деп салды бирөө. Казактар айтып жатышат и так эле “оздеринди оздерин мазактайсындар гой” – деп кошумчалады. Мейли, бул ой дагы жөндүү экен. Ар бир ой балуу эмеспи. Бул жерден мен мазактоону көргөн жокмун, ошол көйгөйдү дагы бир жолу көргөздү? Же мигрантардын ошондой жашосуна КВНшиктер күнөлүүбү? Бирок ошол сиз атаган “маңкурттар” мага окшогон “кем акыл” күйөрмандары менен алар сөзсүз ийгиликке жетет. Мен буга ишенем. Кыргыздардын желеги желбиргенде, ошол сегиз жыл ойноп, мамлекттенинен миллиондорду алып, чемпиондука жете албаган казактардын күлгөнүн көрөбүзго ой.
Аларга сын айтып жаткандарга каршы эмесмин, айта беришсин. Дагы бир жолу айтам, оюмду эч кимге таңуулабайм. Баардык адамдын пикири балуу. Болгону бирөөнү сындаардан мурда: Мен эмне кылдым? Бирдеме кыйраттымбы? Же өз жанымды тыңыраак бакканымды өкмөткө колко кылып, бирөө иш кылып жатса кемчилигин чукуп, мен кыйынмын деп бирөөгө сын айтууга акым барбы? – деп ойлоном.
Оюнан кайтпаган адам акмак дейтко. Балким мен дагы жаңылышам, качандыр бир кезде бул пикиримен кайтаармын. Азыр өз акылыма чак, кичине бирдеме чиймеледим.
Токтосун Шамбетов. Нарын шаары. 2013-жыл.
